San Carlo alle Quattro Fontane
Iza zvučnog i neobičnog naziva ove crkve - San Carlo alle Quattro Fontane, krije se još neobičnija građevina, biser italijanske barokne arhitekture. Čuvena ne samo po svom imenu, nego i lokaciji na kojoj se nalazi, talasastoj fasadi, neverovatnom projektantskom rešenju i raskošnom enterijeru, zasigurno će vas ostaviti bez daha. Kratka priča o njenom nastanku i izgledu, samo je deo naše namere da prilikom buduće poste Rimu, stavite i ovu crkvu na svoju listu građevina koje morate da vidite…
San Carlo alle Quattro Fontane - skulptura Svetog Karla
Između 1588 – 1593. godine, po narudžbini pape Siksta V, na raskrsnici ulica Via delle Quattro Fontane i Via del Quirinale, postavljene su četiri pozno renesanse fontane. Postajući bitna odrednica ovog dela Rima, ušle su u naziv nove male barokne crkve, koja počinje da se zida u Rimu 1638. godine na raskrsnici pomenutih ulica. Za arhitektu Frančeska Borominija, ovo je bila prva velika narudžbina i zasigurno njegovo prvo pravo remek delo. Gradnja se nastavlja do 1667. kada je završena fasada. Iste godine sam autor je izvršio samoubistvo, tako da je ostatak radova na San Karlu poveren njegovom rođaku, koji po preostalim sačuvanim crtežima završava crkvu.
San Carlo alle Quattro Fontane – osnova
Borominijev izuzetni talenat i arhitektonsko promišljanje, rezultirali su jedinstvenim primerom barokne arhitekture, čiji su sklad i kombinacija arhitektonskih elemenata, upotpunjeni antičkom dekoracijom. Suočen sa već pomenutom zahtevnom lokacijom i željom da maksimalno iskoristi zadatu parcelu, Boromoni se odlučuje da primeni za ono vreme netipičan projektantski pristup. Poput graditelja u srednjem veku, umesto tada ustaljene upotrebe modula prilikom projektovanja, on celinu gradi od geometrijskih jedinica. Osnova crkve izvedena je kombinacijom nekoliko jednakostraničnih trouglova, čija stroga proporcija i raspored određuju oblik crkve, poziciju značajnih arhitektonskih elemnata. Dva trougla koji jasno dominiraju u osnovi i definišu ovalnu centralnu prostoriju, postaju okosnica zatalasanog zida. U okviru njega postoji ritmična smena grupisanih stubova i niša.
San Carlo alle Quattro Fontane – unutrašnjost
Jedan od Borominijevih najvećih doprinosa arhitekturi upravo je kasetirana kupola koju podiže nad elipsastom osnovom. Odbacujući dotadašnje načine podizanja kupole, on je postavlja na pandantife – prelazne elemente tipične za podizanje kupola nad kvadratnim osnovama. Na ovaj način dobija utisak neprekinute zakrivljenosti ovalne kupole i iluziju veće visine i dubine same kupole. Saćasta unutrašnja strana kupole rešena je kasetiranim formama oktogona, heksagon i krsta. Osvetljenje unutar kupole dolazi iz laterne, ali i iz baze kupole, gde se nalaze skriveni otvori. Stilizovani listovi pored toga što iza sebe skrivaju izvore prirodne svetlosti, daju utisak lebdenja i lakoće kupole u odnosu na masivan i težak donji korpus crkve.
San Carlo alle Quattro Fontane – kasetirana kupola
Fasada crkve rađena je kao skoro nezavisan, talasasti zid i predstavlja poslednje Borominijevo delo. Umesto po punoj visini ujedinjenog pročelja, primenjuje podelu na dve ravnopravne zone, gornju i donju, u kojima ponavlja sličnu antičku dekoraciju. Unutar obe zone smena udubljenih i ispupčenih površina učvršćena je snažnim talasastim vencem. Na vrhu, u centralnom delu veliki medaljon prekida masivni venac. Stubovi u donjoj zoni grade dva bočna konkavna dela i konveksni centralni deo, dok oni u gornjoj zoni formiraju tri konkavna dela. Unutar svake zone Boromini kombinuje velike i male stubove. U donjoj zoni mali stubovi uokviruju niše sa okruglim prozorima i služe kao oslonci za niše sa statuama; gore, mali stubovi uokviruju niše i nose panele. Ritam i kontrast kao dva glavna barokna sredstva na ovoj fasadi dolaze do punog izražaja.
San Carlo alle Quattro Fontane- fasada
Prenaglašenost, kontrast, ritam, poigravanje svetlošću i senkom, kao neizostavni elementi zrelog baroka u Borominijevm delo imaju svoj puni značaj i težinu. Složene kompozicije arhitektonskih elemenata i skulptura na fasadi i u unutrašnjosti crkve, promišljeni i osmišljeni načini uvođenja svetlosti u prostor postaju principi i Berninijev večni doprinos arhitekturi.